2. Serīsakapetavatthuvaṇṇanā

604-57. Suṇotha yakkhassa vāṇijānañcāti idaṃ serīsakapetavatthu. Taṃ yasmā serīsakavimānavatthunā nibbisesaṃ, tasmā tattha aṭṭhuppattiyaṃ gāthāsu ca yaṃ vattabbaṃ, taṃ paramatthadīpaniyaṃ vimānavatthuvaṇṇanāyaṃ (vi. va. aṭṭha. 1227 serīsakavimānavaṇṇanā) vuttameva, tasmā tattha vuttanayena veditabbanti.

Serīsakapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.

3. Nandakapetavatthuvaṇṇanā

Rājā piṅgalako nāmāti idaṃ nandakapetavatthu. Tassa kā uppatti? Satthu parinibbānato vassasatadvayassa accayena suraṭṭhavisaye piṅgalo nāma rājā ahosi. Tassa senāpati nandako nāma micchādiṭṭhī viparītadassano “natthi dinnan”ti-ādinā micchāgāhaṃ paggayha vicari. Tassa dhītā uttarā nāma upāsikā patirūpe kule dinnā ahosi. Nandako pana kālaṃ katvā viñjhāṭaviyaṃ mahati nigrodharukkhe vemānikapeto hutvā nibbatti. Tasmiṃ kālakate uttarā sucisītalagandhodakapūritaṃ pānīyaghaṭaṃ kummāsābhisaṅkhatehi vaṇṇagandharasasampannehi pūvehi paripuṇṇasarāvakañca aññatarassa khīṇāsavattherassa datvā “ayaṃ dakkhiṇā mayhaṃ pitu upakappatū”ti uddisi, tassa tena dānena dibbapānīyaṃ aparimitā ca pūvā pātubhaviṃsu. Taṃ disvā so evaṃ cintesi– “pāpakaṃ vata mayā kataṃ, yaṃ mahājano ‘natthi dinnan’ti-ādinā micchāgāhaṃ gāhito. Idāni pana piṅgalo rājā dhammāsokassa rañño ovādaṃ dātuṃ gato, so taṃ tassa datvā āgamissati, handāhaṃ natthikadiṭṭhiṃ vinodessāmī”ti. Na cireneva ca piṅgalo rājā dhammāsokassa rañño ovādaṃ datvā paṭinivattanto maggaṃ paṭipajji.

Atha so peto attano vasanaṭṭhānābhimukhaṃ taṃ maggaṃ nimmini. Rājā ṭhitamajjhanhike samaye tena maggena gacchati. Tassa gachantassa purato maggo dissati, piṭṭhito panassa antaradhāyati. Sabbapacchato gacchanto puriso maggaṃ antarahitaṃ disvā bhīto vissaraṃ viravanto dhāvitvā rañño ārocesi, taṃ sutvā rājā bhīto saṃviggamānaso hatthikkhandhe ṭhatvā catasso disā olokento petassa vasananigrodharukkhaṃ disvā tadabhimukho agamāsi saddhiṃ caturaṅginiyā senāya. Athānukkamena raññe taṃ ṭhānaṃ patte peto sabbābharaṇavibhūsito rājānaṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ katvā pūve ca pānīyañca dāpesi. Rājā saparijano nhatvā pūve khāditvā pānīyaṃ pivitvā paṭippassaddhamaggakilamatho “devatā nusi gandhabbo”ti-ādinā petaṃ pucchi. Peto ādito paṭṭhāya attano pavattiṃ ācikkhitvā rājānaṃ micchādassanato vimocetvā saraṇesu sīlesu ca patiṭṭhāpesi. Tamatthaṃ dassetuṃ saṅgītikārā–

658. “Rājā piṅgalako nāma, suraṭṭhānaṃ adhipati ahu;

moriyānaṃ upaṭṭhānaṃ gantvā, suraṭṭhaṃ punarāgamā.

659. “Uṇhe majjhanhike kāle, rājā paṅkaṃ upāgami;

addasa maggaṃ ramaṇīyaṃ, petānaṃ taṃ vaṇṇupathaṃ.

660. Sārathiṃ āmantayī rājā–

“‘Ayaṃ maggo ramaṇīyo, khemo sovatthiko sivo;
iminā sārathi yāma, suraṭṭhānaṃ santike ito’.

661. “Tena pāyāsi soraṭṭho, senāya caturaṅginiyā;

ubbiggarūpo puriso, soraṭṭhaṃ etadabravi.

662. “‘Kummaggaṃ paṭipannamhā, bhiṃsanaṃ lomahaṃsanaṃ;

purato dissati maggo, pacchato ca na dissati.

663. “‘Kummaggaṃ paṭipannamhā, yamapurisāna santike;

amānuso vāyati gandho, ghoso suyyati dāruṇo’.

664. “Saṃviggo rājā soraṭṭho, sārathiṃ etadabravi;

‘kummaggaṃ paṭipannamhā, bhiṃsanaṃ lomahaṃsanaṃ;
purato dissati maggo, pacchato ca na dissati.

665. “‘Kummaggaṃ paṭipannamhā, yamapurisāna santike;

amānuso vāyati gandho, ghoso suyyati dāruṇo’.

666. “Hatthikkhandhaṃ samāruyha, olokento catuddisā;

addasa nigrodhaṃ ramaṇīyaṃ, pādapaṃ chāyāsampannaṃ;
nīlabbhavaṇṇasadisaṃ, meghavaṇṇasirīnibhaṃ.

667. “Sārathiṃ āmantayī rājā, ‘kiṃ eso dissati brahā;

nīlabbhavaṇṇasadiso, meghavaṇṇasirīnibho’.

668. “Nigrodho so mahārāja, pādapo chāyāsampanno;

nīlabbhavaṇṇasadiso, meghavaṇṇasirīnibho.

669. “Tena pāyāsi soraṭṭho, yena so dissate brahā;

nīlabbhavaṇṇasadiso, meghavaṇṇasirīnibho.

670. “Hatthikkhandhato oruyha, rājā rukkhaṃ upāgami;

nisīdi rukkhamūlasmiṃ, sāmacco saparijjano;
pūraṃ pānīyasarakaṃ, pūve vitte ca addasa.

671. “Puriso ca devavaṇṇī, sabbābharaṇabhūsito;

upasaṅkamitvā rājānaṃ, soraṭṭhaṃ etadabravi.

672. “‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;

pivatu devo pānīyaṃ, pūve khāda arindama’.

673. “Pivitvā rājā pānīyaṃ, sāmacco saparijjano;

pūve khāditvā pitvā ca, soraṭṭho etadabravi.

674. “Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado;

ajānantā taṃ pucchāma, kathaṃ jānemu taṃ mayanti.

675. “Nāmhi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;

peto ahaṃ mahārāja, suraṭṭhā idha māgatoti.

676. “Kiṃsīlo kiṃsamācāro, suraṭṭhasmiṃ pure tuvaṃ;

kena te brahmacariyena, ānubhāvo ayaṃ tavāti.

677. “Taṃ suṇohi mahārāja, arindama raṭṭhavaḍḍhana;

amaccā pārisajjā ca, brāhmaṇo ca purohito.

678. “Suraṭṭhasmiṃ ahaṃ deva, puriso pāpacetaso;

micchādiṭṭhi ca dussīlo, kadariyo paribhāsako.

679. “Dadantānaṃ karontānaṃ, vārayissaṃ bahujjanaṃ;

aññesaṃ dadamānānaṃ, antarāyakaro ahaṃ.

680. “Vipāko natthi dānassa, saṃyamassa kuto phalaṃ;

natthi ācariyo nāma, adantaṃ ko damessati.

681. “Samatulyāni bhūtāni, kuto jeṭṭhāpacāyiko;

natthi balaṃ vīriyaṃ vā, kuto uṭṭhānaporisaṃ.

682. “Natthi dānaphalaṃ nāma, na visodheti verinaṃ;

laddheyyaṃ labhate macco, niyatipariṇāmajaṃ.

683. “Natthi mātā pitā bhātā, loko natthi ito paraṃ;

natthi dinnaṃ natthi hutaṃ, sunihitaṃ na vijjati.

684. “Yopi haneyya purisaṃ, parassa chindate siraṃ;

na koci kañci hanati, sattannaṃ vivaramantare.

685. “Acchejjābhejjo hi jīvo, aṭṭhaṃso guḷaparimaṇḍalo;

yojanānaṃ sataṃ pañca, ko jīvaṃ chettumarahati.

686. “Yathā suttaguḷe khitte, nibbeṭhentaṃ palāyati;

evameva ca so jīvo, nibbeṭhento palāyati.

687. “Yathā gāmato nikkhamma, aññaṃ gāmaṃ pavisati;

evameva ca so jīvo, aññaṃ bondiṃ pavisati.

688. “Yathā gehato nikkhamma, aññaṃ gehaṃ pavisati;

evameva ca so jīvo, aññaṃ bondiṃ pavisati.

689. “Cullāsīti mahākappino, satasahassāni hi;

ye bālā ye ca paṇḍitā, saṃsāraṃ khepayitvāna;
dukkhassantaṃ karissare.

690. “Mitāni sukhadukkhāni, doṇehi piṭakehi ca;

jino sabbaṃ pajānāti, sammūḷhā itarā pajā.

691. “Evaṃdiṭṭhi pure āsiṃ, sammūḷho mohapāruto;

micchādiṭṭhi ca dussīlo, kadariyo paribhāsako.

692. “Oraṃ me chahi māsehi, kālakiriyā bhavissati;

ekantakaṭukaṃ ghoraṃ, nirayaṃ papatissahaṃ.

693. “Catukkaṇṇaṃ catudvāraṃ, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ;

ayopākārapariyantaṃ, ayasā paṭikujjitaṃ.

694. “Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;

samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā.

695. “Vassāni satasahassāni, ghoso suyyati tāvade;

lakkho eso mahārāja, satabhāgavassakoṭiyo.

696. “Koṭisatasahassāni, niraye paccare janā;

micchādiṭṭhī ca dussīlā, ye ca ariyūpavādino.

697. “Tatthāhaṃ dīghamaddhānaṃ, dukkhaṃ vedissa vedanaṃ;

phalaṃ pāpassa kammassa, tasmā socāmahaṃ bhusaṃ.

698. “Taṃ suṇohi mahārāja, arindama raṭṭhavaḍḍhana;

dhītā mayhaṃ mahārāja, uttarā bhaddamatthu te.

699. “Karoti bhaddakaṃ kammaṃ, sīlesuposathe ratā;

saññatā saṃvibhāgī ca, vadaññū vītamaccharā.

700. “Akhaṇḍakārī sikkhāya, suṇhā parakulesu ca;

upāsikā sakyamunino, sambuddhassa sirīmato.

701. “Bhikkhu ca sīlasampanno, gāmaṃ piṇḍāya pāvisi;

okkhittacakkhu satimā, guttadvāro susaṃvuto.

702. “Sapadānaṃ caramāno, agamā taṃ nivesanaṃ;

tamaddasa mahārāja, uttarā bhaddamatthu te.

703. “Pūraṃ pānīyasarakaṃ, pūve vitte ca sā adā;

pitā me kālakato bhante, tassetaṃ upakappatu.

704. “Samanantarānuddiṭṭhe vipāko udapajjatha;

bhuñjāmi kāmakāmīhaṃ, rājā vessavaṇo yathā.

705. “Taṃ suṇohi mahārāja, arindama raṭṭhavaḍḍhana;

sadevakassa lokassa, buddho aggo pavuccati;
taṃ buddhaṃ saraṇaṃ gaccha, saputtadāro arindama.

706. “Aṭṭhaṅgikena maggena, phusanti amataṃ padaṃ;

taṃ dhammaṃ saraṇaṃ gaccha, saputtadāro arindama.

707. “Cattāro ca paṭipannā, cattāro ca phale ṭhitā;

esa saṅgho ujubhūto, paññāsīlasamāhito;
taṃ saṅghaṃ saraṇaṃ gaccha, saputtadāro arindama.

708. “Pāṇātipātā viramassu khippaṃ, loke adinnaṃ parivajjayassu;

amajjapo mā ca musā abhāṇi, sakena dārena ca hohi tuṭṭhoti.

709. “Atthakāmosi me yakkha, hitakāmosi devate;

karomi tuyhaṃ vacanaṃ, tvaṃsi ācariyo mama.

710. “Upemi saraṇaṃ buddhaṃ, dhammañcāpi anuttaraṃ;

saṅghañca naradevassa, gacchāmi saraṇaṃ ahaṃ.

711. “Pāṇātipātā viramāmi khippaṃ, loke adinnaṃ parivajjayāmi;

amajjapo no ca musā bhaṇāmi, sakena dārena ca homi tuṭṭho.

712. “Ophuṇāmi mahāvāte, nadiyā sīghagāmiyā;

vamāmi pāpikaṃ diṭṭhiṃ, buddhānaṃ sāsane rato.

713. “Idaṃ vatvāna soraṭṭho, viramitvā pāpadassanā;

namo bhagavato katvā, pāmokkho rathamāruhī”ti.– Gāthāyo avocuṃ.

658-9. Tattha rājā piṅgalako nāma, suraṭṭhānaṃ adhipati ahūti piṅgalacakkhutāya “piṅgalo”ti pākaṭanāmo suraṭṭhadesassa issaro rājā ahosi. Moriyānanti moriyarājūnaṃ, dhammāsokaṃ sandhāya vadati. Suraṭṭhaṃ punarāgamāti suraṭṭhassa visayaṃ uddissa suraṭṭhagāmimaggaṃ paccāgañchi. Paṅkanti mudubhūmiṃ. Vaṇṇupathanti petena nimmitaṃ marūbhūmimaggaṃ.