16. Mahānipāto

1. Sumedhātherīgāthā

450. Mantāvatiyā nagare, rañño koñcassa aggamahesiyā;

dhītā āsiṃ sumedhā, pasāditā sāsanakarehi.

451. Sīlavatī cittakathā, bahussutā buddhasāsane vinītā;

mātāpitaro upagamma, bhaṇati “ubhayo nisāmetha.

452. “Nibbānābhiratāhaṃ, asassataṃ bhavagataṃ yadipi dibbaṃ;

kimaṅgaṃ pana [kimaṅga pana (sī. syā.), kiṃ pana (?)] Tucchā kāmā, appassādā bahuvighātā.

453. “Kāmā kaṭukā āsīvisūpamā, yesu mucchitā bālā;

te dīgharattaṃ niraye, samappitā haññante dukkhitā [haññare dukhitā (?)].

454. “Socanti pāpakammā, vinipāte pāpavaddhino sadā;

kāyena ca vācāya ca, manasā ca asaṃvutā bālā.

455. “Bālā te duppaññā, acetanā dukkhasamudayoruddhā;

desante ajānantā, na bujjhare ariyasaccāni.

456. “Saccāni amma buddhavaradesitāni, te bahutarā ajānantā ye;

abhinandanti bhavagataṃ, pihenti devesu upapattiṃ.

457. “Devesupi upapatti, asassatā bhavagate aniccamhi;

na ca santasanti bālā, punappunaṃ jāyitabbassa.

458. “Cattāro vinipātā, duve [dve (sabbattha)] ca gatiyo kathañci labbhanti;

na ca vinipātagatānaṃ, pabbajjā atthi nirayesu.

459. “Anujānātha maṃ ubhayo, pabbajituṃ dasabalassa pāvacane;

appossukkā ghaṭissaṃ, jātimaraṇappahānāya.

460. “Kiṃ bhavagate [bhavagatena (syā.)] abhinanditena, kāyakalinā asārena;

bhavataṇhāya nirodhā, anujānātha pabbajissāmi.

461. “Buddhānaṃ uppādo vivajjito, akkhaṇo khaṇo laddho;

sīlāni brahmacariyaṃ, yāvajīvaṃ na dūseyyaṃ”.

462. Evaṃ bhaṇati sumedhā, mātāpitaro “na tāva āhāraṃ;

āharissaṃ [āhariyāmi (sī.), āhārisaṃ (?)] Gahaṭṭhā, maraṇavasaṃ gatāva hessāmi”.

463. Mātā dukkhitā rodati pitā ca, assā sabbaso samabhihato;

ghaṭenti saññāpetuṃ, pāsādatale chamāpatitaṃ.

464. “Uṭṭhehi puttaka kiṃ socitena, dinnāsi vāraṇavatimhi;

rājā anīkaratto [aṇīkadatto (sī. syā.)], abhirūpo tassa tvaṃ dinnā.

465. “Aggamahesī bhavissasi, anikarattassa rājino bhariyā;

sīlāni brahmacariyaṃ, pabbajjā dukkarā puttaka.

466. “Rajje āṇādhanamissariyaṃ, bhogā sukhā daharikāsi;

bhuñjāhi kāmabhoge, vāreyyaṃ hotu te putta”.

467. Atha ne bhaṇati sumedhā, “mā edisikāni bhavagatamasāraṃ;

pabbajjā vā hohiti, maraṇaṃ vā me na ceva vāreyyaṃ.

468. “Kimiva pūtikāyamasuciṃ, savanagandhaṃ bhayānakaṃ kuṇapaṃ;

abhisaṃviseyyaṃ bhastaṃ, asakiṃ paggharitaṃ asucipuṇṇaṃ.

469. “Kimiva tāhaṃ jānantī, vikulakaṃ maṃsasoṇitupalittaṃ;

kimikulālayaṃ sakuṇabhattaṃ, kaḷevaraṃ kissa diyyati.

470. “Nibbuyhati susānaṃ, aciraṃ kāyo apetaviññāṇo;

chuddho [chaḍḍito (syā.), chuṭṭho (ka.)] kaḷiṅgaraṃ viya, jigucchamānehi ñātīhi.

471. “Chuddhūna [chaḍḍūna (syā.), chuṭṭhūna (ka.)] naṃ susāne, parabhattaṃ nhāyanti [nhāyare (?)] Jigucchantā;

niyakā mātāpitaro, kiṃ pana sādhāraṇā janatā.

472. “Ajjhositā asāre, kaḷevare aṭṭhinhārusaṅghāte;

kheḷassuccārassava, paripuṇṇe [kheḷassuccārapassavaparipuṇṇe (sī.)] pūtikāyamhi.

473. “Yo naṃ vinibbhujitvā, abbhantaramassa bāhiraṃ kayirā

gandhassa asahamānā, sakāpi mātā jiguccheyya.

474. “Khandhadhātu-āyatanaṃ, saṅkhataṃ jātimūlakaṃ dukkhaṃ;

yoniso anuvicinantī, vāreyyaṃ kissa iccheyyaṃ.

475. “Divase divase tisatti, satāni navanavā pateyyuṃ kāyamhi;

vassasatampi ca ghāto, seyyo dukkhassa cevaṃ khayo.

476. “Ajjhupagacche ghātaṃ, yo viññāyevaṃ satthuno vacanaṃ;

‘dīgho tesaṃ [vo (ka.)] saṃsāro, punappunaṃ haññamānānaṃ’.

477. “Devesu manussesu ca, tiracchānayoniyā asurakāye;

petesu ca nirayesu ca, aparimitā dissare ghātā.

478. “Ghātā nirayesu bahū, vinipātagatassa pīḷiyamānassa [kilissamānassa (syā. ka.)];

devesupi attāṇaṃ, nibbānasukhā paraṃ natthi.

479. “Pattā te nibbānaṃ, ye yuttā dasabalassa pāvacane;

appossukkā ghaṭenti, jātimaraṇappahānāya.

480. “Ajjeva tātabhinikkhamissaṃ, bhogehi kiṃ asārehi;

nibbinnā me kāmā, vantasamā tālavatthukatā”.

481. Sā cevaṃ bhaṇati pitaramanīkaratto ca yassa sā dinnā;

upayāsi vāraṇavate, vāreyyamupaṭṭhite kāle.

482. Atha asitanicitamuduke, kese khaggena chindiya sumedhā;

pāsādaṃ pidahitvā [pidhetvā (sī. syā.), pidhitvā (ka.)], paṭhamajjhānaṃ samāpajji.

483. Sā ca tahiṃ samāpannā, anīkaratto ca āgato nagaraṃ;

pāsāde ca [pāsādeva (sī. syā.)] sumedhā, aniccasaññaṃ [aniccasaññā (sabbattha)] subhāveti.

484. Sā ca manasi karoti, anīkaratto ca āruhī turitaṃ;

maṇikanakabhūsitaṅgo, katañjalī yācati sumedhaṃ.

485. “Rajje āṇādhanamissariyaṃ, bhogā sukhā daharikāsi;

bhuñjāhi kāmabhoge, kāmasukhā dullabhā loke.

486. “Nissaṭṭhaṃ te rajjaṃ, bhoge bhuñjassu dehi dānāni;

mā dummanā ahosi, mātāpitaro te dukkhitā” [mātāpitaro ca te dukhitā (?)].

487. Taṃ taṃ bhaṇati sumedhā, kāmehi anatthikā vigatamohā;

“mā kāme abhinandi, kāmesvādīnavaṃ passa.

488. “Cātuddīpo rājā mandhātā, āsi kāmabhogina maggo;

atitto kālaṅkato, na cassa paripūritā icchā.

489. “Satta ratanāni vasseyya, vuṭṭhimā dasadisā samantena;

na catthi titti kāmānaṃ, atittāva maranti narā.

490. “Asisūnūpamā kāmā, kāmā sappasiropamā;

ukkopamā anudahanti, aṭṭhikaṅkala [kaṅkhala (sī.)] sannibhā.

491. “Aniccā addhuvā kāmā, bahudukkhā mahāvisā;

ayoguḷova santatto, aghamūlā dukhapphalā.

492. “Rukkhapphalūpamā kāmā, maṃsapesūpamā dukhā;

supinopamā vañcaniyā, kāmā yācitakūpamā.

493. “Sattisūlūpamā kāmā, rogo gaṇḍo aghaṃ nighaṃ;

aṅgārakāsusadisā, aghamūlaṃ bhayaṃ vadho.

494. “Evaṃ bahudukkhā kāmā, akkhātā antarāyikā;

gacchatha na me bhagavate, vissāso atthi attano.

495. “Kiṃ mama paro karissati, attano sīsamhi ḍayhamānamhi;

anubandhe jarāmaraṇe, tassa ghātāya ghaṭitabbaṃ”.

496. Dvāraṃ apāpuritvānahaṃ [avāpuritvāhaṃ (sī.)], mātāpitaro anīkarattañca;

disvāna chamaṃ nisinne, rodante idamavocaṃ.

497. “Dīgho bālānaṃ saṃsāro, punappunañca rodataṃ;

anamatagge pitu maraṇe, bhātu vadhe attano ca vadhe.

498. “Assu thaññaṃ rudhiraṃ, saṃsāraṃ anamataggato saratha;

sattānaṃ saṃsarataṃ, sarāhi aṭṭhīnañca sannicayaṃ.

499. “Sara caturodadhī [sarassu caturo udadhī (?)], Upanīte assuthaññarudhiramhi;

sara ekakappamaṭṭhīnaṃ, sañcayaṃ vipulena samaṃ.

500. “Anamatagge saṃsarato, mahiṃ [mahāmahiṃ (?)] Jambudīpamupanītaṃ;

kolaṭṭhimattaguḷikā, mātā mātusveva nappahonti.

501. “Tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ [sara tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ (sī.)], upanītaṃ anamataggato sara;

caturaṅgulikā ghaṭikā, pitupitusveva nappahonti.

502. “Sara kāṇakacchapaṃ pubbasamudde, aparato ca yugachiddaṃ;

siraṃ [sara (sī.)] tassa ca paṭimukkaṃ, manussalābhamhi opammaṃ.

503. “Sara rūpaṃ pheṇapiṇḍopamassa, kāyakalino asārassa;

khandhe passa anicce, sarāhi niraye bahuvighāte.

504. “Sara kaṭasiṃ vaḍḍhente, punappunaṃ tāsu tāsu jātīsu;

sara kumbhīlabhayāni ca, sarāhi cattāri saccāni.

505. “Amatamhi vijjamāne, kiṃ tava pañcakaṭukena pītena;

sabbā hi kāmaratiyo, kaṭukatarā pañcakaṭukena.

506. “Amatamhi vijjamāne, kiṃ tava kāmehi ye pariḷāhā [sapariḷāhā (sī. aṭṭha.)];

sabbā hi kāmaratiyo, jalitā kuthitā kampitā santāpitā.

507. “Asapattamhi samāne, kiṃ tava kāmehi ye bahusapattā;

rājaggicora-udakappiyehi, sādhāraṇā kāmā bahusapattā.

508. “Mokkhamhi vijjamāne, kiṃ tava kāmehi yesu vadhabandho;

kāmesu hi asakāmā, vadhabandhadukhāni anubhonti.

509. “Ādīpitā tiṇukkā, gaṇhantaṃ dahanti neva muñcantaṃ;

ukkopamā hi kāmā, dahanti ye te na muñcanti.

510. “Mā appakassa hetu, kāmasukhassa vipulaṃ jahī sukhaṃ;

mā puthulomova baḷisaṃ, gilitvā pacchā vihaññasi.

511. “Kāmaṃ kāmesu damassu, tāva sunakhova saṅkhalābaddho;

kāhinti khu taṃ kāmā, chātā sunakhaṃva caṇḍālā.

512. “Aparimitañca dukkhaṃ, bahūni ca cittadomanassāni;

anubhohisi kāmayutto, paṭinissaja [paṭinissara (sī.)] addhuve kāme.

513. “Ajaramhi vijjamāne, kiṃ tava kāmehi [yesu jarāya ca; maraṇabyādhihi gahitā (?)] Yesu jarā;

maraṇabyādhigahitā [yesu jarāya ca. Maraṇabyādhihi gahitā (?)], Sabbā sabbattha jātiyo.

514. “Idamajaramidamamaraṃ [idaṃ ajaraṃ idaṃ amaraṃ (?)], Idamajarāmaraṃ padamasokaṃ;

asapattamasambādhaṃ, akhalitamabhayaṃ nirupatāpaṃ.

515. “Adhigatamidaṃ bahūhi, amataṃ ajjāpi ca labhanīyamidaṃ;

yo yoniso payuñjati, na ca sakkā aghaṭamānena”.

516. Evaṃ bhaṇati sumedhā, saṅkhāragate ratiṃ alabhamānā;

anunentī anikarattaṃ, kese ca chamaṃ khipi sumedhā.

517. Uṭṭhāya anikaratto, pañjaliko yācitassā pitaraṃ so;

“vissajjetha sumedhaṃ, pabbajituṃ vimokkhasaccadassā”;

518. vissajjitā mātāpitūhi, pabbaji sokabhayabhītā;

cha abhiññā sacchikatā, aggaphalaṃ sikkhamānāya.

519. Acchariyamabbhutaṃ taṃ, nibbānaṃ āsi rājakaññāya;

pubbenivāsacaritaṃ, yathā byākari pacchime kāle.

520. “Bhagavati koṇāgamane, saṅghārāmamhi navanivesamhi;

sakhiyo tisso janiyo, vihāradānaṃ adāsimha.

521. “Dasakkhattuṃ satakkhattuṃ, dasasatakkhattuṃ satāni ca satakkhattuṃ;

devesu uppajjimha, ko pana vādo manussesu.

522. “Devesu mahiddhikā ahumha, mānusakamhi ko pana vādo;

sattaratanassa mahesī, itthiratanaṃ ahaṃ āsiṃ.

523. “So hetu so pabhavo, taṃ mūlaṃ sāva sāsane khantī;

taṃ paṭhamasamodhānaṃ, taṃ dhammaratāya nibbānaṃ”.

524. Evaṃ karonti ye saddahanti, vacanaṃ anomapaññassa;

nibbindanti bhavagate, nibbinditvā virajjantīti.

Itthaṃ sudaṃ sumedhā therī gāthāyo abhāsitthāti.

Mahānipāto niṭṭhito.

Samattā therīgāthāyo.

Gāthāsatāni cattāri, asīti puna cuddasa [gāthāsaṅkhyā idha anukkamaṇikagaṇanāvasena pākaṭā].
Theriyekuttarasatā [therīyekuttarachasatā (?) Tiṃsamattāpi pañcasatamattāpi theriyo ekato āgatā manasikātabbā], sabbā tā āsavakkhayāti.

Therīgāthāpāḷi niṭṭhitā.